۲-۴- سازگاری اجتماعی

در زندگی بسیاری از افراد بخصوص افرادی که در محیط­های متنوّع، متراکم و صنعتی زندگی                 می­کنند، سازگاری اجتماعی بسیار مهّم­ تر ازپاسخ به خواست­ها و نیاز­های فیزیولوژیکی و جسمی است.انسان به همان اندازه که موجودی زیست­شناختی است، موجودی اجتماعی نیز هست.در تعامل اجتماعی بین فرد و مردم و بین گروه­هایی از مردم، لازم است تا بعضی از نیازهای اولیه برآورده شوند.از سوی دیگر اغلب مردم، در رقابت با یکدیگر کار می­کنند و در بسیاری از موارد فقط به منظورجلب رضایت افراد دیگرفعالیّت        می­کنند.یک تفاوت عمده و اساسی در سازگاری فیزیولوژیکی و سازگاری با نیازهای اجتماعی مشهود است، وقتی که نیاز جسمانی برآورده نشودحیات انسان دچار مشکل می­شود، امّا زمانی که انسان در نائل شدن به سازگاری اجتماعی شکست می­خورد؛ حیات او ادامه می­یابد و کماکان به سعی خود ادامه می­دهد حتی اگر تلاش­های او بی­تأثیر باشند یا ازکوشش­های خود ناراضی باشد.بنابراین سازگاری نامناسب یا ناقص، نوعی چالش و تداوم فعالیت­ها را در مسائل اجتماعی نشان می­دهد(شیفروشوبن[۱]، ۱۹۵۶).

سازگاری و در رأس آن سازگاری اجتماعی یک مفهوم نسبی است و تحت تأثیرفرهنگ­ها و اعتقادات از جامعه­ای به جامعه دیگر فرق می­کند. از طرفی رفتار آدمی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله خانواده، دانشگاه، گروه همسالان و سایر عوامل اجتماعی قرار دارد و شخصیّت انسان در صورتی به کمال می­رسد که بین او ومحیط پیرامونش تعادل و تعامل مناسبی صورت پذیرد.فشارهای اجتماعی به وضوح تأثیر فراوانی بر رفتار فرد دارد. از طرف دیگر انسان موجودی انعطاف­پذیر است. او نه تنها با محیط سازگار می­شود، بلکه محیط را برطبق خواسته­های خود دگرگون می­کند.بنابراین سازگاری و هماهنگ شدن  با خود و محیط پیرامون خود برای هر موجود زنده­ای حیاتی است، تلاش روزمره آدمیان جملگی بر حول سازگاری دور    می­زند. هر انسان هوشیارانه یا ناهوشیارانه می­کوشد، نیازهای متنوّع و گاه متعارض خود را در محیطی که در آن زندگی می­کند، برآورده سازد. در شکل­گیری سازگاری اجتماعی عواملی چون شیوه­های تربیتی،  عوامل­آموزشگاهی، رفتار والدین، ارزش­ها و اعتقادات حاکم،گروه همسالان، خانواده مؤثّر است.سازگاری به لحاظ روان­شناسی؛ یعنی تطبیق با محیط به منظور رفع نیازهای فردی است.پورمقّدس(۱۳۶۷)، جریان سازگاری فرد را اینگونه بیان می­کند، هرکس احتیاجات روانی دارد که باید برطرف نموده تا تعادل روانی برقرار سازد. از سازگاری اجتماعی تعاریف زیادی شده است.اسلبی و گورا[۲] (۱۹۸۸؛به نقل از عابدینی،۱۳۸۱) سازگاری اجتماعی را مترادف با مهارت اجتماعی می­دانند.از نظرآن­ها مهارت اجتماعی عبارت است از توانایی ایجاد ارتباط متقابل با دیگران در زمینه خاص اجتماعی، به طرق خاص که در عرف جامعه قابل قبول و ارزشمند است.در حالی که اسلاموسکی و داون[۳] (۱۹۹۶)،سازگاری و مهارت اجتماعی را فرایندی می­دانند که افراد را قادر می­سازد تا دیگران را درک و پیش بینی کنند، رفتار خود را کنترل کنند و تعاملات اجتماعی خود را تنطیم نمایند.اجتماعی شدن یک فرایند دوجانبه ارتباطی میان فرد و جامعه است و در طول حیات انسان این فرایند در مقوله یادگیری و یاد دادن ادامه می­یابد و سازگاری اجتماعی در قالب این فرایندها صورت می­گیرد.به طور کلی موجود زنده برای ادامه حیات مفید خود به سازگاری با محیط پیرامون خویش نیازمند است.سازمان روانی وعملکردهای جسمانی ما به گونه­ای طرح­ریزی شده­اند که قادر باشند این انطباق وسازگاری را در سایه تفکّری صحیح برای ما به ارمغان بیاورند.

ایواتا[۴] و همکاران(۲۰۰۰)،در مروری جامع، عوامل مؤثر در سازگاری اجتماعی را به ۶ دسته­ی عمده تقسیم می­کنند که هریک ازآن­ها به عوامل جزئی­تری تقسیم شده­اند.این عوامل عبارتند از:

الف)محدودیت جسمانی: ناشی ازنقض عضو،تغذیه­ی نادرست و بد، محرومیت از خواب وخستگی،    فرایند­های عاطفی آسیب­زا و آسیب­های مغزی.

ب)عوامل روانی-اجتماعی-محیطی:نظیر تغییرات سریع ومهّم اجتماعی نظیر بیکاری، جنگ، بلایای طبیعی، از هم پاشیدگی کانون خانواده،فقر،اعتیاد.

ج)عوامل تربیتی:الگو­های نادرست­خانوادگی، فقدان­رابطه­ی ­والد-کودک، طردکردن فرزندان، حمایت افراطی، محرومیت عاطفی، خودمختاری بیش از­حد کودک، انتظارات و خواسته­های غیرواقع­گرایانه والدین و کمبود ارتباط.

د) ساختارخانوادگی ناسازگارانه:خانواده­های بی­کفایت، ازهم­ پاشیده، ضد اجتماعی و آسیب روانی اولیه و عدم ثبات عاطفی و روانی والدین، بخصوص مادر.

ه) فشارهای ناشی اززندگی جدید صنعتی:رقابت­های ناسالم،تقاضاهای­شغلی وتحصیلی و پیچیدگی­های زندگی جدید.

و) عوامل ژنتیکی و ارثی:اختلالات جسمی، روانی و عاطفی ارثی که زمینه را برای رفتارهای بزهکارانه و ناسازگاری اجتماعی فراهم می­کند.

حمایت­های اجتماعی در سازگاری دانشجویان با محیط دانشگاه تأثیر زیادی دارد؛ دانشجو نیاز به محبّت و حمایت دارد.وقتی دانشجو بداند که از او حمایت می­شود،در حین اضطراب و افسردگی احساس می­کند که تنها نیست و می­تواند از کادر دانشگاه یا از خانواده خود کمک بگیرد.حمایت اجتماعی براین­که چطور و تا چه اندازه­ دانشجو می­تواند مشکلاتش را حل کند،تأثیر می­گذارد.توانایی برقراری ارتباط با دانشگاه و خانواده به دانشجو فرصت می­دهد که با مشکلاتش به طور مؤثرتر مقابله و خود را با محیط جدید سازگار کند.

[۱] Shaffer&Shoben

[۲] Slubby&Guara

[۳] Slomowski & Dunn

[۴] Iwata

متن کامل پایان نامه